واکنش نویسی ترکیبات

سلام.دوستان عزیز با توجه به اینکه خیلی از بچه ها سر واکنش نویسی مشکل دارن تصمیم گرفتم یه تاپیک بزنمو کاااامل توضیح بدم.اول میخواستم بنا بر نیاز یکی از دوستان تو تاپیک خودشون پاسخ بدم اما دیدم برای بقیه هم مفیده و تاپیک زدم براش.

فقط اگه از من میشنوین برای راحتی کارتون این نوشته هارو پرینت بگیرین.3ضفهحه بیشتر نمیشه.توضیحات کامله.ظوری نوشتم که خودم حال کردم انصافا فقط معادلاتو موازنه نکردم.موازنش به گردن خودتون
سوختن:
1-ازسوختن موادآلی,آب و کربن دی اکسید حاصل میشود.مثل سوختن متان اتا پروپان اتن اتانول بنزین و… مثلاسوختن بنزین:2C8 H18+25 O2 = 16CO2+18H2O

2-واکنش فلزهای گروه1و2جدول تناوبی بجز Be با اکسیژن. مثال:Na+O2=Na2 O یا Li+O2=Li2 O یا Ca+O2=CaO یا Ba+O2=BaO

3-واکنش برخی نافلز ها مثل هیدروژن-گوگرد-کربن-فسفر سفید. مثال:سوختن هیدروژن:H2+O2=H2O سوختن گوگرد:S+O2=SO2 سوختن کربن:C+O2=CO2 سوختن فسفرسفید:P4+O2=P4 O 10

خب این از سوختن.درسوختن گروه اولش که راحته فقط آبو کربن دی اکسید!
گروه دومشم با توجه به فرمول نویسی سال دوم فرآوردشو مینویسی.
گروه سومشم تقریبا حفظیه ولی آسونه.
حالا بریم سراغ نوع بعدی!

سنتز یا ترکیب:

خب!تواین نوع واکنش 5تا قاعده ی کلی داریم که باید حفظشون کنی.

قاعده ی 1-وقتی دوتا عنصر بخوان باهم ترکیب بشن,فراوردشون میشه ترکیب دوعنصر!یعنی باتوجه به قواعد فرمول نویسی سال دوم دوتا عنصرو باهم ترکیب میکنی. پس : ترکیب دوعنصر=عنصر+عنصر مثال:N2+H2=NH3 یا Fe+S=FeS یا Zn+Cl2=ZnCl2

یه نکته ای الان یادم اومد بگم!وقتی کلمه ی گاز رو برای عنصر تک اتمی به کار میبرن باید جلوشو یه 2 بذاری در واکنش.مثلا گاز هیدروژن میشهH2 یا گاز کلر میشه Cl2 .البته این عدد 2 تاثیری در ظرفیت اتم برای ترکیب دو عنصر نداره هااا.مثلا تو واکنش بالا که روی با گاز کلر ترکیب شده,درسته جلوی گاز کلر عدد2رو قرار دادیم اما تاثیری تو ظرفیت گاز کلر که 1 هست نداره و در ترکیبش با فلز روی که ظرفیتش2 هست این فرمول درمیاد: ZnCl2 امیدوارم خوب توضیح داده باشم این نکترو 

قاعده ی 2-خب.تواین قاعده باید بدونی که هیدروکسیدفرمولش OHیک بار منفیه.یعنی ظرفیتش1 هست در فرمول نویسی.اکسید فلز هم ترکیب یک فلز با اکسیژن دوبار منفیه.آب هم که همون H2Oهست دیگه. هیدروکسید فلز=اکسیدفلز+آب مثال: Na2O+H2O=NaOH ظرفیت سدیم1 هست دیگه اینو که قبول داری؟ خب! ظرفیت هیدروکسید هم1 هست پس تو ترکیبشون باهم هیچ پسوندی کنار هیچکدومشون قرار نمیگیره! یه چیزی بگم فقط! فصل3شیمی2رو فرمول نویسیا و ظرفیتاو عنصرارو خوب یاد بگیر چون بدون اونا نمیتونی واکنش بنویسی.

مثالای دیگه هم مثل همونه. مثال بعدی: MgO+H2O=Mg(OH)2

قاعده ی 3-تو قاعده ی قبلی اکسید فلز بود اما تواین قاعده اکسید نافلزه. اسید=آب+اکسیدنافلزمثال:CO2+H2O=H2CO3 یا SO2+H2O=H2SO3 یا SO3+H2O=H2SO4

قاعده ی 4- نمک=اکسید فلز+اکسید نافلز مثال: Na2O+CO2=Na2CO3 یا CaO+CO2=CaCO3 یا MgO+SO2=MgSO3

قاعده ی 5- تواین قاعده باید بدونی فرمول امونیاکNH3هست و فرمول آمونیوم NH4یک بار مثبت هست. نمک آمونیوم دار=آمونیاک+اسید مثال: NH3+HCl=NH4CL یا NH3+HNO3=NH4NO3 یا NH3+H2SO4=(NH4)2 SO4

تواین قاعده برای نوشتن نمک آمونیوم دار باید آمونیوم که یک بار مثبت داره با اون عنصر جلوی H تو اسید ترکیب بشه.حالا اون عنصر اگه مثل SO4 دوبار منفی باشه و درحالی که آمونیوم یک بار مثبته فرمولش میشه همونی که تو فراورده ی. یا اگه یه چیزی مثل NO3 که یک بار منفیه با آمونیوم که یک بار مثبته ترکیب بشه فرمولش میشه همونی که تو مثال بالا تو فراورده ی.

خب اینم از واکنش های ترکیب!

بریم سراغ بعدی.

تجزیه:

این نوع واکنش هم 4تا قاعده داره که از ترکیب آسون تره.

قاعده ی 1- تو این قاعده باید فرمول کربنات رو بلد باشی! بلدی که ان شاالله؟ CO3 دو بار منفی.اکسید شدن فلز هم که یاد گرفتی دیگه.فلزو با اکسیژن دوبار منفی ترکیب میکنیو طبق فرمول نویسی های سال دوم فرمولشو مینویسی. اکسید فلز+CO2=کربنات فلز

مثال: CaCO3=CaO+CO2 یا BaCO3=BaO+CO2

قاعده ی 2- تو این قاعده باید بدونی که فرمول هیدروژن کربنات HCO3 یک بار منفیه.کربنات هم تو قاعده ی قبلی بررسی کردیم. کربنات فلز+CO2+H2O= هیدروژن کربنات فلز مثالآقا یاد بگیر که این واکنشی که مینویسم تجزیه جوش شیرینه که اگه تو کنکور ااومد در واکنش جوش شیرین… تو بدونی که چی به چیه قضیه! NaHCO3=Na2CO3+CO2+H2O

قاعده ی 3- تو این قاعده باید بدونی فرمول کلرات ClO3یک بار منفی و فرمول کلرید Cl یک بار منفی هست. کلرید فلز+O2=کلرات فلز مثال:تجزیه پتاسیم کلرات: KClO3=KCl+O2

قاعده ی 4- تو این قاعده هم باید بدونی که فرمول نیترات NO3یک بار منفیه و نیتریت هم NO2 یک بار منفی هست. نیتریت فلز+O2=نیترات فلز مثال: تجزیه پتاسیم نیترات: KNO3=KNO2+O2 یک نکته ایو بگم که این واکنش در دمای پایینتر از 500درجه هست. واکنش تجزیه

پتاسیم نیترات در دمای بالاتر از 500درجه هم داریم که بااین فرق میکنه و تو کتاب سال چهارمه. ولی فکرکنم حذف شده اگه اشتباه نکنم.حالا من مینویسمش واسه محکم کاری! KNO3=K2O+O2+N2

باشد که رستگار شوید 

اما چندتا واکنش تجزیه داریم که خیلیم مهمن و چندبار تو کنکور اومدن اما قاعده ی خاصی ندارن.اینارو زحمت بکشین حفظ کنین
یکیشونو من اینجا مینویسم بقیشو تو کنکورهای سالهای قبل میتونین ببینین.
واکنش تجزیه نیتروگلیسرین که مهمترین واکنش در هر3 کتاب شیمیه ازبس تو کنکور اومده! اون واکنش های متیل سالیسیلیک بودن چی بودن اونا هم مهمن که من متاسفانه حفظ نیستم از رو کتاب سال سوم نگاه کنین اوارو هم حتما حفظ کنین. اما :

تجزیه نیترو گلیسرینبا ضریب میزارمش): 4C3H5(NO3)3=12CO2+10H2O+O2+6N2

جابجایی یگانه:این واکنش چیز خاصی نداره.تو این واکنش یک عنصر با یک ترکیب واکنش میده و اگه عنصر فلز باشه جایگزین فلز تواون ترکیب میشه.اگه نافلز باشه جایگزین نافز میشه. یه مثال میزنمو میریم دوتا قاعده استثناشو بگیمو بعد بریم واکنش بعدی.

مثال: Zn+AgNO3=Zn(NO3)2+Ag

یه نکته ایم بگم که اون عنصر تک اتمیه هرجور که نوشته شده بود وقتی با عنصر داخل ترکیب جایگزینش میکنین و عنصر داخل ترکیبو میکشین بیرون که جداگانه بنویسینش,دقیقا مثل عنصر اول بنویسین.مثلا تو واکنش بالا Znجایگزین Ag شده و Agرو بیرون کشیدیم و هیچ پسوندو عددی هم جلوش نذاشتیم.دقیقا مثل هممون Zn

مثلا تو واکنش پایین ببینین که ید جایگزین برم میشه و دقیقا مثل برم یک عدد2 کنارش گذاشته میشه.

مثال:Br2+NaI= I2+NaBr

همونظور که گفتم این واکنش دوتا قاعده ی دیگه هم داره که آسون تر از تجزیه و ترکیبه!

قاعده ی 1- این قاعده هم چیز خاصی نداره. هیدروکسید فلز+H2=آب + فلز گروه1یا2 مثال:K+H2O=KOH+H2 مثال:Ba+H2O=Ba(OH)2+H2

قاعده ی 2- اینم آسونه! نمک+H2=فلز+اسید مثال:Sn+HCl=SnCl2+H2 مثال:Al+HBr=AlBr3+H2

جابجایی دوگانه:

خب دوستان اینم آخرین بخشه.این واکنش از همه آسون تره. دوتا ترکیب توش داریم که جای عنصرهای اولشون با هم عوض میشه.فقط تنها نکته ای که داره اینکه که چجوری ظرفیت اتمارو تشخیص بدیم که اولا باید همه ی ظرفیتارو تو شیمی2 حفظ باشین.مثلا فلزای گروه اول ظرفیت1 دارن گروه دوم ظرفیت2 هالوژن ها منفی یک سولفید و اکسید منفی2 و کلرید منفی3! و بقیه عناصر تک اتمی و چند اتمی…
اما بعضی عناصر مثل مثلا سرب (Pb) دو ظرفیتین مثلا سرب یک بار تو یک ترکیب دوبار مثبت هست یک بار چهار بار مثبت!اینو دیگه با توجه به پسوندی که به اونیکی عنصر کناریش میده خودتون باید ظرفیتشو تشخیص بدین.فقط دقت کنین مثلا تو ترکیب PbO2 فکر نکنین چون جلوی اکسیژن عدد2 هست پس ظرفیت سرب 2 بار مثبت هستا! نه! واسه همینه که میگم حفظ کنین ظرفیتارو.مثلا اینجا باید ظرفیت اکسیژنو حفظ باشین که 2بار منفیه!اما چرا جلوی سرب عدد2 نیست؟! چونکه ظرفیت سرب4 بوده و با ظرفیت دویه اکسیژن ساده شده. یعنی Pb2O4 بوده که طبق قواعد فرمول نویسی 2 با 4 ساده شدن و شدن PbO2.خب اینم از این. واما مثال واکنش جابجایی یا جایگزینی دوگانه: KBr+AgNO3=AgBr+KNO3 مثال: Pb(NO3)2+KI=PbI2+KNO3

هووووووووووووف بالاخره تموم شد!
در آخر هم پیشنهاد میکنم واکنش های کنکورهای چندسال اخیرو تو سوالات کنکور سعی کنین خودتون بنویسین.خیلی رووون میشین اینجوری.خود سوال کنکورو بخونین و واکنش خواسته شده رو بنویسین و موازنه کنین.

یک سری از واکنش ها هم همونطور که گفتم هستن که قاعده ی خاصی ندارن و حفظی هستن.دیگه خیلی زور بزنن همش از 10 تا بیشتر نیستن!تازه به 10تا هم نمیرسن!

امیدوارم براتون مفید واقع بشه این مطلب.

سوالی چیزی داشتین در خدمتم.
موفق باشید.
یاعلی